Tiến sĩ Nguyễn Hữu Hoạt

Nhận định một cách rốt ráo, Hoa Kỳ hiện đang đối đầu với Syria, Bắc Hàn, Venezula, Trung Quốc. Và nay tình hình Iran đang căng thẳng. Tất cả các chuyển động quân sự của Hoa Kỳ tại Trung Đông như: tên lửa Patriot, phản lực cơ chiến đấu, chiến hạm đều nhắm vào đối tượng Iran. Động thái leo thang của Hoa Kỳ đã tạo nên những quan ngại từ những đồng minh Mỹ về chiến lược của Tổng Thống Trump. Từ đó, ông Tomas Valasek, cựu đặc phái viên NATO và Giám Đốc viện chiến lược Châu Âu cho rằng: “dường như Tổng Thống Trump không biết mình muốn gì. Nếu cuộc chiến giữa Hoa Kỳ và Iran xảy ra thì Tổng Thống Trump sẽ là người lữ hành cô độc đi trong bóng đêm”.



Để biện minh các chuyển động quân sự tại Trung Đông, Tổng Thống Trump đã nhiều lần chỉ trích Tổng Thống Obama về chính sách sai lầm của ông đối với Iran trước đây. Có lẽ trong lịch sử Hoa Kỳ Tổng Thống Trump là người duy nhất hay chỉ trích người tiền nhiệm. Sau khi chỉ trích xong, ông Trump cho rằng viên chức Nhà Trắng đang ngồi bên điện thoại chờ đợi Tehran gọi đến. Nhưng điều mong ước và chờ đợi của Tổng Thống theo như các nhà chính trị cho rằng đây chỉ là ảo tưởng thôi, chẳng khác nào há miệng chờ sung. Vì hiện nay Hoa Kỳ đang huỷ bỏ JCPOA (Joint Comprehence Plan of Action), điều mà chính phủ Iran đang chống lại và tố cáo Hoa Kỳ về việc trở lại cấm vận.



Khác với những căng thẳng giữa Mỹ và Iran, Ngoại trưởng Iran Javad Zarif đã được chào đón tại Á Châu, bao gồm Nhật Bản, Ấn Độ và Trung Quốc. Tại Tokyo, Thủ Tướng Shinzo Abe tái khẳng định chính phủ ông tiếp tục ủng hộ thoả thuận hạt nhân mà Tổng Thống Trump huỷ bỏ năm ngoái. Riêng Ấn Độ vẫn tiếp tục mua dầu của Iran sau cuộc bầu cử diễn ra. Riêng Trung Quốc qua biến cố chiến tranh thương mại vừa qua, Bắc Kinh sẽ không bỏ lỡ cơ hội để chống lại Hoa Kỳ.



Công bình mà nói 2 năm trong nhiệm kỳ thứ nhất, Tổng Thống Trump đã thành công trong chính sách đối ngoại qua việc siết chặt trừng phạt cấm vận Bắc Hàn đã được Hội Đồng Bảo An Liên Hiệp Quốc ủng hộ. Tiếp theo Hoa Kỳ công nhận Chủ tịch Quốc Hội Venezuela là ông Juan Guaidó, đã được hơn 50 quốc gia ủng hộ lập trường của Mỹ. Đặc biệt Do Thái và Saudi Arabia là 2 quốc gia có kẻ thù lâu đời với khối Cộng Hoà Hồi Giáo Iran, nên họ đã ủng hộ lập trường của Hoa Kỳ một cách triệt để. Do đó, Thủ tướng Do Thái Benjamin Netanyahu tuyên bố : ” Do Thái sẽ đứng cùng Hoa Kỳ chống lại bọn xâm lược Iran”. Riêng Hoàng Tử Khalid Bin Salman, Phó Thủ tướng đặt trách quốc phòng Saudi cho rằng :” Những ống dẫn dầu của Saudi bị huỷ diệt là do máy bay không người lái của chính phủ Iran. Hành động nầy được đánh giá là hành động khủng bố do bọn Hồi giáo chủ trương”. Cho nên báo chí Saudi kêu gọi Hoa Kỳ có hành động quân sự đối với Terhan.



Ngoại trừ Do Thái và Saudi, Hoa Kỳ còn vận động thêm sự ủng hộ “thầm lặng” từ một, vài quốc gia khi nhìn thấy mối đe doạ Iran. Ngay sau chuyến thăm của Ngoại trưởng Michael Pompeo vội vàng gặp các bộ trưởng ngoại giao Liên minh Âu châu tại Bỉ. Sau đó Ngoại trưởng Anh Jeremy Hunt xác nhận trên Twitter rằng:” chúng tôi chia sẻ và đánh giá mối đe doạ càng ngày càng gia tăng từ Iran”. Song song với lời hứa hẹn thầm lặng ấy, ông Hunt cũng cảnh báo chính phủ Anh vô cùng quan ngại về những phiêu lưu mới giữa Hoa kỳ và Iran, mong muốn hai bên hãy tránh xa những xung đột bằng vũ trang. Đồng thời ông cũng lưu ý chính sách ngoại giao của Tổng Thống Trump là nguyên nhân trở lại con đường tái hạt nhân hoá của Iran, qua hành động đơn phương đi đến quyết định huỷ bỏ JCPOA. Đáp lại nhận định của ông Hunt, đặc sứ cho Bộ Trưởng Ngoại giao Hoa Kỳ, ông Brian Hook cho biết Hoa Kỳ không bị cô lập bởi các đồng minh. Ngược lại họ đồng quan điểm với Tổng Thống Trump nhiều hơn là chống đối. Thế nhưng trên thực tế, rất nhiều quốc gia trong khối NATO đã tuyên bố nếu có xảy ra chiến tranh giữa Mỹ và Iran thì Mỹ sẽ là những chiến binh đơn độc.



Ngược lại một viên chức cao cấp Châu Âu không tán thành quan điểm rằng nếu có chiến tranh với Iran, Hoa Kỳ chiến đấu một mình. Điều ấy trái với thông điệp của lãnh đạo Âu Châu đã chuyển tải đến Ngoại Trưởng Pompeo là hầu hết lãnh đạo NATO đã đồng ý quan điểm và cách hành xử của Hoa Kỳ. Tuy nhiên họ khuyến cáo cả Hoa Kỳ lẫn Iran nên tránh gây nên những hành động không cần thiết để có thể châm ngòi cho một cuộc chiến lớn rộng. Vì hiện nay phần lớn Châu Âu tuỳ thuộc vào kỹ nghệ khí đốt và dầu hoả của Iran. Dĩ nhiên, viên chức trên không phủ nhận một số lớn quốc gia Âu Châu không đồng tình cùng quyết định của Tổng Thống Trump về việc huỷ bỏ JCPOA. Họ cho đó là nguyên nhân dồn họ vào chân tường để Tehran’s tái khởi động chương trình nguyên tử như Bắc Hàn. Và động cơ “tái khởi động” nầy có bàn tay lông lá của Trung Quốc và Nga Sô nhúng vào.



Khi tình hình Trung Đông căng thẳng gia tăng, Tổng Thống Trump bắn tiếng Hoa Kỳ sẵn sàng đàm phán. Và Phó Tổng Thống Iran Masoumeh Ebtekar mặc dầu không chính thức tuyên bố rằng Tehran sẽ đàm phán nếu Mỹ trở lại thoả nước 2015 (JCPOA). Nhưng sau đó Tổng Thống Iran Aytollah Ali Khamenei, nhà lãnh đạo tối cao bác bỏ những lời Phó Tổng Thống Ebtekar, ông cho rằng cuộc đàm phán với Mỹ sẽ không mang lại kết quả vì Hoa Kỳ vẫn không thay đổi lập trường. Khamenei còn lập luận rằng Iran đã tuân thủ hiệp ước 2015 giải thể tất cả tham vọng hạt nhân đổi lấy việc bãi bỏ lệnh cấm vận của Hoa Kỳ, kể cả trong năm vừa qua vẫn tiếp tục tuân thủ cho dù Tổng Thống Donald Trump rút lại hiệp định và áp dụng các biện pháp trừng phạt. Tuy nhiên Tổng Thống Trump vẫn không tỏ ra thiện chí. Ngược lại ông vẫn xé bỏ hiệp ước 2015 không ngoài mục đích làm vừa lòng Do Thái và Saudi.



Cho dù Tổng Thống Iran Aytollah Ali Khamenei tuyên bố cứng rắn . Tuy nhiên, lệnh trừng phạt của Hoa Kỳ đã tăng áp lực với chính quyền Tehran, đẩy nền kinh tế của họ đi đến tình trạng suy thoái. Cho dù khối Châu Âu một phần hiện đang hỗ trợ Iran. Nhưng về lâu dài Châu Âu không thể tiếp tục ủng hộ Iran một khi Hoa Thịnh Đốn không chấp nhận. Do bởi nền kinh tế Châu Âu hầu hết đều tuỳ thuộc vào Hoa Kỳ. Biết được áp lực từ Hoa Kỳ đối với Âu Châu, cho nên Iran vẫn tiếp tục bí mật làm giàu thêm Uramiun, vượt qua những thoả thuận trong hiệp ước 2015 không ngoài mục đích hy vọng khối Châu Âu ảnh hưởng với Mỹ để hạn chế biện pháp trừng phạt.



Tuy nhiên sức bật dậy của đòn bẩy cấm vận Hoa Kỳ dựa theo các ngân hàng World Bank (WB) và International Monetary Fund (IMF) có trụ sở tại Washington D.C bao gồm 189 quốc gia tham dự, cả 2 ngân hàng nầy đóng giữ vai trò quan trọng cho nền kinh tế toàn cầu. Do dó, bất kỳ quốc gia nào khi bị Hoa Kỳ cấm vận đều phải bị chi phối bởi WB và IMF, bao gồm các trương mục trong ngân hàng sẽ bị ngăn chận mất khả năng chuyển tiền hoặc thông qua các tài khoản được cất giữ ở Hoa Kỳ. Riêng các quốc gia khác nếu muốn trao đổi hay buôn bán với quốc gia bị cấm vận sẽ không thể cùng lúc trao đổi với thị trường Mỹ. Do đó, họ phải chọn giữa thị trường Mỹ hay Iran hoặc Bắc Hàn v.v...



Tóm lại sự xáo trộn Trung Đông hiện nay bắt nguồn từ Iraq. Theo như các nhà bình luận Âu Châu nhận định rằng sự xáo trộn ấy xảy ra do chính tác giả George W. Bush gây nên, khi ông bắt đầu cuộc chiến 2003. Và cũng chính nơi đây mức độ xung đột giữa Hoa Kỳ và Iran càng ngày càng tăng, tham vọng vũ khí hạch nhân bắt nguồn từ đó, lời qua tiếng lại giữa Mỹ và Tehran tăng dần. Để rồi Tổng Thống Donald Trump ra lệnh trở lại cấm vận Iran, cùng lúc ấy triển khai tàu sân bay đến vịnh Ba Tư chuẩn bị cho cuộc đối đầu có thể xảy đến trong tương lai, như lời tuyên bố của Thủ tướng Do Thái Benjamin Netanyahu rằng: “Đất nước ông sẵn sàng đứng cùng chiến tuyến với Hoa Kỳ để đối đầu với bất kỳ động thái nào của Iran trong vấn đề phát triển vũ khí hạt nhân”./.